Ροβήρος Μανθούλης: H Αμφίπολη χάραξε την πορεία μου στην τέχνη (ΦΩΤΟ)

του Γιώργου Ροδάκογλου
«Είμαστε ανάγωγοι. Δεν έχουμε Υπουργείο Πολιτισμού ενώ βιαζόμαστε να κρίνουμε τους άλλους».
Ο κορυφαίος σκηνοθέτης Ροβήρος Μανθούλης αναπολεί τα παιδικά χρόνια στην Αμφίπολη όταν ο πατέρας του εργαζόταν στην κατασκευή του φράγματος του Στρυμόνα ενώ δεν ξεχνάει, την πρώτη ασπρόμαυρη ταινία που είδε στο καφενεδάκι ενός χωριού της περιοχής , που χάραξε και την επαγγελματική του πορεία.

Ζεί στο Παρίσι και σε ηλικία σήμερα 85 ετών εκφράζει την επιθυμία του να γυρίσει μια ταινία για τον περίτεχνο τάφο στον Τύμβο Καστά.
Πρεσβευτής του Ελληνικού πολιτισμού από τους ελάχιστους ο κ Μανθούλης, είναι ένας από τους 231 ανθρώπους των Γραμμάτων και Τεχνών που υπέγραψαν την επιστολή υποστήριξης για την ανασκαφή της Αμφίπολης, με αποδέκτη τον Υπουργό Πολιτισμού Αριστείδη Μπαλτά.
«Γιατί δεν θα έπρεπε να το κάνω»;
Ήταν η απάντηση που μου έδωσε στο ερώτημα που του έθεσα κατά την πρώτη επικοινωνία που είχα μαζί του.

Ο λόγος του ποιητή και συγγραφέα με το πολύ βαρύ βιογραφικό, έχει μια ιδιαίτερη σημασία. Κοσμογυρισμένος και βραβευμένος διεθνώς ,προτείνει τρόπους ανάδειξης της ελληνικής κουλτούρας και χτυπάει καμπανάκι κινδύνου για την απουσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Το ευχαριστώ για τη συνέντευξη που μου παραχώρησε.

Ποια είναι η πρώτη σας σκέψη όταν σας ρωτάω για την Αμφίπολη;

«Στις αναμνήσεις μου "Ο Κόσμος κατ' εμέ" περιγράφω τα παιδικά μου χρόνια που πέρασα στον Πεθελινό, ένα χωριουδάκι, το 1935, πολύ κοντά στην Αμφίπολη. Εκεί έβγαλα και το δημοτικό. Είναι η εποχή που η Μονξ-Ούλεν (ή Γιούλεν) κατασκεύαζε το φράγμα του Στρυμόνα και είχε προσλάβει τον πατέρα μου.

Δεν γνωρίζαμε τότε πως ο Ξέρξης, που κατέβαινε ακάθεκτος προς την Αθήνα επικεφαλής πέντε εκατομμυρίων οπλιτών (ο Ηρόδοτος το λέει) όταν ήταν να περάσει τον Στρυμόνα, έσφαξε 12 κορίτσια από τον Πεθελινό (τον τότε!) και τα πέταξε στο ποτάμι για να το εξευγενίσει… Αυτό το θυμότανε ο Θεμιστοκλής, που πήρε το αίμα τους πίσω.

Δύο είναι τα πιο τρομαχτικά από όσα θυμάμαι εγώ, το ένα μια κινηματογραφική προβολή στην πλατεία του χωριού και το άλλο, το (Πλαστηρικό) Κίνημα του 35. Οι επαναστάτες είχαν ανατινάξει τις γέφυρες του Στρυμόνα εκτός από μία, αυτή που ήταν κοντά στο χωριὀ μου. Τα Συντάγματα που επαναστάτησαν ήταν από τη δική μου μεριά και οι Κυβερνητικοί από την απέναντι. Όπως την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου, οι Σπαρτιάτες από δω, οι Αθηναίοι από κει.

Αλλά οι Αθηναίοι έχασαν τότε (προσωρινά) την Αμφίπολη γιατί έλειπε ο Στρατηγός τους που ήταν ο Θουκυδίδης ! Μάλιστα, ο ιστορικός. Ο οποίος Θουκυδίδης καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο και κατέφυγε στην Σκαπτή Ύλη, κοντά στην Καβάλα. Ευτυχώς, γιατί εκεί και τότε έγραψε την Ιστορία του. Δεν μ' αρέσει να λέμε "ευτυχώς που χάσαμε" αλλά εδώ μπορούμε να το πούμε.

Ο Περικλής, μέγας στρατηλάτης (γι' αυτό τον είχαν ψηφίσει πάνω από είκοσι φορές οι Αθηναίοι αν θυμάμαι καλά) έστηνε ναυτικές βάσεις σε διάφορα σημεία της Ελλάδας για να εξυπηρετείται ο Αθηναϊκός στόλος - και όχι μόνο. Ένα από αυτά τα σημεία ήταν οι εκβολές του Στρυμόνα.

Συνδύαζε ναυτική βάση και αμυντικό ανάχωμα για περίπτωση νέας περσικής εισβολής. Και μάλιστα ίδρυσε μια μεγάλη πόλη, με 3-4 χιλιάδες Αθηναίους μέτοικους, μέσα στο ποτάμι, για περισσότερη ασφάλεια. Και είναι ο λόγος που η Πόλη ονομάστηκε Αμφίπολη. Και μένω σ' αυτά».

Υπογράψατε ένα κείμενο υποστήριξης για την ανασκαφή, τι είναι αυτό που σας οδήγησε στη συμμετοχή σας σ αυτή τη διαδικασία;

«Τα ευρήματα στον Τάφο, για τον οποίο μιλάμε σήμερα, είναι μια (ακόμα) μεγάλη έκπληξη, ύστερα από τη Βεργίνα και την δική μας Πομπηία που σκέπασε ο δικός μας Βεζούβιος στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Αυτές τις μέρες μελετάω και τα ευρήματα της Πομπηίας και του Ηράκλειου (πόλη ακόμα πιο κοντά στον Βεζούβιο, για την οποία δεν μιλάει κανείς) που κι' αυτά ανακαλύφθηκαν 18 αιώνες αργότερα. Τα μελετάω για τον 2ο τόμο του βιβλίου+DVD "Οι Μεταμορφώσεις της Αφροδίτης" που εκδίδει ο Γαβριηλίδης και ο νους μου πάει στο ψηφιδωτό της Αμφίπολης.

Στον πρώτο τόμο έχω ένα ολόκληρο κεφάλαιο για την Απαγωγή της Περσεφόνης. Καταπληκτική η ιστορία, καταπληκτικοί οι πίνακες. Και να σκεφτείτε ότι το επεισόδιο της γριάς Ιάμβης (ή Βαυώς) που ανέσυρε τη φούστα της μπροστά στη Δήμητρα την ώρα που καθόταν πάνω στην Αγέλαστη Πέτρα της Ελευσίνας, έδωσε εκατοντάδες "αριστοφανικά" αγάλματα-ξόρκια (για να μην καταλήξω αθυρόστομος) που ανέβηκαν σε εκατοντάδες μεσαιωνικά κάστρα και ναούς σε όλη την Ευρώπη.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι κανένα έργο μοντέρνο δεν λάμπει όσο το ψηφιδωτό του Τάφου της Αμφίπολης και, φυσικά, κανένα άλλο αρχαίο ψηφιδωτό της Περσεφόνης δεν έχει διασωθεί από την καταστροφική μανία των ταλιμπάν της εποχής που έστειλε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος να καθαρίσουν τον τόπο από αριστουργήματα, όπου τα βρουν».

Η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού δείχνει ότι δεν υποστηρίζει και τόσο ένθερμα αυτήν την προσπάθεια των επιστημόνων της ανασκαφής παρόλο που η ανακάλυψη του μνημείου που αποδίδεται στον Ηφαιστίωνα, αγαπήθηκε και αγκαλιάσθηκε από τους Έλληνες σ ολόκληρο τον πλανήτη. Το φταίει τελικά;

«Έχουμε Υπουργείο Πολιτισμού στην Ελλάδα; Αν είχαμε, δεν θα είχαμε μόνο 45.432 άτομα να ενδιαφέρονται για τα πολιτιστικά. Γιατί αυτό ήταν το μάξιμουμ των εισιτηρίων που έκανε το Θέατρο Κουν. Και σήμερα, μετά από μισό σχεδόν αιώνα εμπορικής τηλεόρασης, θα πρέπει να είναι λιγότεροι.

Πριν φτάσουμε να μιλάμε για πολιτισμό χρειαζόμαστε ένα Υπουργείο Καλλιέργειας. Πνευματικής Καλλιέργειας. Κουλτούρας, αν θέλετε, γιατί έτσι ονομάζεται στο έξω κόσμο. Που να γονιμοποιεί τα μυαλά, την ψυχή, το συναίσθημα, την αισθητική συνείδηση. Ένα Υπουργείο μετασχολικής παιδείας.

Πότε θα ανακαλύψουν οι πολιτικοί και οι κυβερνήτες μας ότι δεν φτάνει να έχουμε μια ηγεσία πρώτης κατηγορίας, σπουδασμένη στα Χάρβαρντ και στα Λόντον Σκουλ οφ Εκονόμικς. Τον πολιτισμό, στον οποίον αποσκοπεί ένα υπουργείο θα τον έχουμε, όταν και οι πολίτες είναι πρώτης κατηγορίας και ίσως πιο πρώτης από τους πολιτικούς.

Αλλά όταν βλέπεις να παίρνουν την Τηλεόραση από το Υπουργείο Πολιτισμού και να την πηγαίνουν ένας θεός ξέρει πού και μάλιστα να κλείνουν και το μόνο πολιτιστικό κανάλι που είχαμε, την ΕΡΤ, πως θα περιμένεις καλλιέργεια από ένα κράτος που επιβάλει αδιάντροπους προϋπολογισμούς στο Υπουργείο Πολιτισμού, ένα κράτος που καταργεί το ενάμιση τοις εκατό των τηλεοπτικών καναλιών, για την υποστήριξη του ελληνικού σινεμά και που καταργεί τον μόνο φόρο στα εισιτήρια κινηματογράφου που ήταν το κύριο έσοδο του (πολιτιστικού) Κέντρου Κινηματογράφου ;»

Ποιά η γνώμης για την κριτική που ασκείται από μια μερίδα λίγων αρχαιολόγων εναντίον της ανασκαφικής ομάδας στον τύμβο Καστά; Πόσο μάταιο τελικά είναι όλο αυτό;

«Στα πολιτιστικά επιτρέπεται -για να μη πω επιβάλλεται- κατάθεση απόψεων μέχρι και αντίλογος. Αλλά εδώ, στα του Τάφου της Αμφίπολης, πρόκειται για δύσκολες διαδικασίες μιας σοβαρής και υπεύθυνης ανασκαφής που χρειάζεται ηρεμία και χρόνο. Είναι όπως όταν γυρίζεις μια ταινία.

Όλοι οι παρόντες βλέπουν και βιάζονται να κρίνουν αυτά που βλέπουν και μόνο όταν δουν την ταινία στην οθόνη αντιλαμβάνονται ότι δεν ήταν αυτοί που έβλεπαν πριν, ήταν η αλόγιστη καχυποψία τους. Στην οθόνη, ναι εκεί αυτός που έβλεπε ήταν η λελογισμένη λογική τους.

Δεν είμαι σε θέση να έχω γνώμη για τις λεπτομέρειες της ανασκαφής. Υποψιάζομαι ότι είναι καλό το αποτέλεσμα. Ας πούμε ότι παρασύρθηκα σε μια καλή πράξη !»

Το φταίει τελικά είμαστε τόσο μίζεροι;

«Δεν νομίζω ότι είμαστε μίζεροι. Είμαστε ανάγωγοι. Δυσκολευόμαστε τόσο στις ιδιωτικές όσο και στις δημόσιες συζητήσεις. Έχουμε όλοι ανάγκη να ακουστούμε. Μόνο εμείς. Νομίζουνε ότι έτσι θα υπάρξουμε.

Ακόμα και άνεργοι. Ακόμα και συνταξιούχοι. Και επειδή κανείς δεν μας προσέχει, ανοίγουμε μπλογκ και απευθυνόμαστε στην ανθρωπότητα χωρίς να μας προσέχει κανείς, μόνο που εμείς δεν το ξέρουμε. Ο Ντεφόε το κατάλαβε κι' έγραψε τον Ροβινσώνα Κρούσο.»

Η ανασκαφή στον τύμβο Καστά αποτελεί για σας πηγή έμπνευσης για ένα ντοκιμαντέρ ή μια ταινία και που στρέφεται το ενδιαφέρον σας την περίοδο αυτή;

«Πολύ θα ήθελα να κάνω μια ταινία για τον Τάφο και την Αμφίπολη. Η Αμφίπολη μ' έχει εντυπωσιάσει από τότε που ασχολήθηκα με τον Περικλή, στ0 βιβλίο μου "Το Χρονολόγιο της Ελληνικής Αρχαιότητας". Αλλά κάποτε σταμάτησα να γυρίζω ταινίες, με εξαίρεση τα DVD της Ιστορίας της Τέχνης και άρχισα να γράφω βιβλία με θέματα που δεν εύρισκα σε άλλα βιβλία. Οι ελληνικοί τάφοι με ενδιαφέρουν για τα καλλιτεχνήματα που κρύβουν. Και όχι μόνο οι ελληνικοί.

Αφήνω την προκολομβιανή Αμερική και θα αναφέρω μόνο τους Ετρουσκικούς τάφους. Στους τάφους του Κεραμικού, εντός και εκτός του Αθηναϊκού τείχους έχουν βρεθεί αριστουργήματα. Σε πολλούς πολιτισμούς οι άνθρωποι έντυναν τους τάφους τους (και τους νεκρούς τους, στην Αίγυπτο) για να παραμείνει ζωντανή η "τελετή της τέχνης". Που είναι μια θρησκευτική τελετή.

Το καλλιτεχνικό έργο δεν είναι μια άγια πράξη; Που να χρειάζεται να παραμένει ζωντανό ανά τους αιώνες που θα' ρθουνε. Μένει κανείς άναυδος, για παράδειγμα, από τη δροσιά, τη χαρά, την ευτυχία που αναδύονται από τα ζωγραφικά πάνω στους τάφους των Ετρούσκων. Πώς θα έφθαναν μέχρι εμένα, αν δεν ενδιαφέρονταν κάποιος Ετρούσκος Υπουργός να φτάσουν.

Σας στέλνω ένα από αυτά τα αριστουργήματα για να το διαπιστώσετε. Και θα δουν οι Υπουργοί Πολιτισμού που εναλλάσσονται στην Ελλάδα πώς οδηγείται ο μέσος Ετρούσκος από την Καλλιέργεια στον Πολιτισμό. Ας τ' ακούει ο Τσίπρας».

Με πόσο ενδιαφέρον παρακολουθείτε τα θέματα ανάδειξης της Ελληνικού πολιτισμού και πως μπορεί να αναβαθμιστεί το επίπεδο;

«Δυστυχώς, στην Ελλάδα -και στο εξωτερικό, για νε ευλογήσουμε και τα γένια μας - μόνο με προσωπικές θυσίες γίνονται ενδιαφέρουσες πολιτισμιακές εκδηλώσεις. Η πνευματική και αισθητική καλλιέργεια δεν κοστίζει αυτό που υποθέτει κανείς και που δυστυχώς υποθέτει η κυβέρνηση.

Υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες βιβλία που καίγονται γιατί ο νόμος δεν επιτρέπει στους εκδότες να τα χαρίσουν. Μόνο μ' αυτά θα μπορούσαν να συγκροτηθούν και να λειτουργήσουνεκατοντάδες δανειστικές βιβλιοθήκες σε όλη τη χώρα. Διαφημίζοντάς τες για να τις επισκέπτονται ο πολίτες και ιδιαίτερα οι νέοι.

Στα σχολεία πρέπει να διδάσκεται το μάθημα της Οπτικο-ακουστικής Τέχνης. Για την προετοιμασία καλών θεατών τόσο του κινηματογράφου όσο και της τηλεόρασης. Οι άνθρωποι καλλιεργούνται στην εφηβεία τους. Το πρόβλημα μερικών λαών όπως ο ελληνικός, σήμερα, είναι η "αγραμματοσύνη" των ενηλίκων.

Ένας τρόπος να αντιμετωπισθεί είναι η λεγόμενη "εξωσχολική παιδεία". Διαθέτουμε ανέξοδα μέσα όπως η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και το διαδίκτυο. Αυτό που λείπει είναι μια κυβέρνηση εγγράμματη περί τα πολιτιστικά».

Ο Έλληνας έχει ωριμάσει κατά τη γνώμη σας και κατά πόσο είμαστε εξωστρεφής ως χώρα;

«Η ελληνική κουλτούρα αναπτύσσεται ικανοποιητικά αλλά προσωπικά. Θα ανθήσει, όπως στην κλασική Ελλάδα, στις δεκαετίες του 30 και του 60, όταν κάποιος θα ωθήσει την κουλτούρα μας να κυκλοφορεί ανά κύματα. Ο κινηματογράφος άνθησε σε πολλές χώρες όταν η πολιτεία εκεί ενδιαφέρθηκε.

Η "Nouvelle Vague" στη Γαλλία, στην Αγγλία, στην Τσεχοσλοβακία, στη Γιουγκοσλαβία, στο Ιράν, στην Ελβετία, στη Ρωσία, στην Πολωνία, άλλοτε στην Ιαπωνία και σήμερα σε αρκετές ασιατικές χώρες. Όταν η ποιότητα αρχίσει να μετριέται σε ποσότητα, η κουλτούρα αυτό-χρηματοδοτείται».

Τι λείπει σήμερα από τους Έλληνες πολιτικούς;

«Μας χρειάζεται ένας Λουνατσάρσκυ, ένας Μαλρώ, μια Μελίνα Μερκούρη, ένα προφήτης, μια μάγισσα και όχι αναγκαστικά ένας Γραφειοκράτης. Που δεν έχει ποτέ διαβάσει ποίηση σ' όλη του τη ζωή. Αναφέρω, για παράδειγμα, το εκπληκτικό φεστιβάλ Κινηματογράφου για Παιδιά και Νέους για το οποίο καμιά Κυβέρνηση δεν έχει ενδιαφερθεί σοβαρά. Που θα έπρεπε στην πρεμιέρα του να παρίσταται σύσσωμο το Υπουργικό Συμβούλιο.
Να τ' ακούει ο Τσίπρας».

Οι Γάλλοι γνωρίζουν την ελληνική κουλτούρα;

«Οι Γάλλοι αγνοούν την ελληνική κουλτούρα. Η μόνη που έχει διαδώσει ευρύτερα την ελληνική μουσική τουλάχιστο είναι η Αγγελική Ιονάτου. Και τα λίγα που έχουμε κάνει εμείς οι άλλοι στη Γαλλική και, γενικότερα, Ευρωπαϊκή Τηλεόραση.

Όσο για τον Έλληνα, τον μέσο Έλληνα και τη μέση Ελληνίδα που κοιτάζουν τις παρουσιάστριες με τα "βαμμένα κόκκινα μαλλιά" σε βαθύτατα ανούσιες, άχρηστες, απολίτιστες εκπομπές, όχι δεν έχουν ωριμάσει.

Στην Ελλάδα έχουμε καλούς δημοσιολόγους (που είναι ο υψηλόβαθμος δημοσιογράφος) ποιητές, σκηνοθέτες, καθηγητές στα πανεπιστήμια, εικαστικούς, γιατρούς, ψυχιάτρους, ψυχαναλυτές (για να μην παρεξηγηθώ, αναφέρω μόνο εκείνους για τους οποίους έχω προσωπικές εμπειρίες).
Έχουμε βέβαια και μια νεολαία παθιασμένη με το "ευ ζην".

Υμέτερος.
Ροβήρος Μανθούλης»

To βιογραφικό του Ροβήρου Μανθούλη
Ροβήρος Μανθούλης: Η διαδρομή του στην τέχνη
http://www.thousandnews.gr/index.php/amfipoli/item/184784-roviros-manthoylis-i-diadromi-tou-stin-texni

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

ΠΗΓΗ